Ból kolana – rodzaje bólu, przyczyny i leczenie
Ból kolan może mieć różnorodne podłoże: reumatyczne, zwyrodnieniowe, przeciążeniowe, neurologiczne, może też wynikać z urazu. Jeżeli zastanawiasz, się dlaczego boli Cię kolano, to odpowiedź znajdziesz w artykule. Prezentujemy najczęstsze przyczyny bólu kolan wraz z towarzyszącymi mu objawami oraz listą postępowań leczniczych. Przytaczamy też wyniki badań dotyczących wpływu wibroterapii na redukcję bólu.
Ból kolan spowodowany urazem
Jednym z najczęstszych urazów jest skręcenie kolana. Może ono wiązać się z urazami wewnętrznymi w kolanie, które bardziej szczegółowo opiszemy dalej – uszkodzeniem łąkotek i więzadeł krzyżowych lub naciągnięciem przyczepów więzadeł pobocznych. Skręceniu kolana towarzyszy prawie zawsze obrzęk. Ból pojawia się przede wszystkim podczas chodzenia i uciskania struktur, które uległy uszkodzeniu.
Budowa stawu kolanowego
Leczenie zależy od stopnia skręcenia stawu kolanowego: w przypadku stopnia I wystarczy tylko ograniczyć aktywność rekreacyjną na kilka tygodni, a najcięższe skręcania mogą wymagać interwencji chirurgicznej. Skręcenie kolana – jak już wspomnieliśmy – może skutkować uszkodzeniem różnych struktur stawu, ale może też dojść do ich niezależnego uszkodzenia.
Ze względu na obszar, w jakim doszło do uszkodzeń, wyróżniamy:
- uszkodzenia więzadłowe,
- uszkodzenia łąkotek,
- uszkodzenia chrząstki stawowej,
- zwichnięcia rzepki.
Uszkodzenia więzadeł to przede wszystkim naciągnięcia lub naderwania więzadeł pobocznych lub krzyżowych. Dochodzi do nich w przypadku skręcenia kolana. Jeśli uraz dotyczy więzadeł pobocznych, to ból pojawia się podczas próby skręcenia kolana, natomiast w przypadku więzadeł krzyżowych dolegliwości bólowe obejmują przednią część kolana. Tego typu uszkodzenia leczy się zachowawczo, czyli zalecane jest ograniczenie ruchomości, zastosowanie opasek elastycznych, ewentualnie chłodzeniu okolic, w których występuje ból.
Uszkodzenia łąkotek wywołuje ból w bocznej i przyśrodkowej części stawu kolanowego, szczególnie podczas skrętu zgiętego kolana. Cechą charakterystyczną jest także uczucie “przeskakiwania” w kolanie. Często urazowi towarzyszy obrzęk. W przypadku niewielkich uszkodzeń stosowane jest leczenie zachowawcze (orteza) oraz zabiegi fizykalne. Jeśli uszkodzenie jest poważne, to konieczne może być leczenie artroskopowe.
Uszkodzenia chrząstki stawowej najczęściej posiadają charakter przeciążeniowy i objawiają się uczuciem blokowania w stawie. Często uszkodzeniu towarzyszy trzeszczenie, nazywane też “chrzęszczeniem”. Nasilenie bólu uzależnione jest od stopnia uszkodzenia chrząstki, a urazowi towarzyszy obrzęk. Leczenie w tym przypadku także uzależnione jest od stopnia uszkodzenia struktur. Głównym celem jest zmniejszenie obrzęku i bólu. Pacjent na pewno musi ograniczyć ruchomość, włączane jest leczenie farmakologiczne oraz rehabilitacja. W najcięższych urazach konieczne jest leczenie operacyjne.
Zwichnięcie rzepki w wyniku urazu najczęściej dotyka dzieci i młodzież, a u dorosłych zdarza się przede wszystkim wtedy, gdy występują dodatkowe czynniki, takie jak koślawość kolan czy dysplastyczne kolana (posiadające nieprawidłowości w ukształtowaniu stawu rzepkowo-udowego). Efektem zwichnięcia rzepki jest ból w części przyśrodkowej kolana, obrzęk i ograniczenie ruchomości. Przesunięcie/wyskoczenie rzepki ze stawu jest najczęściej widoczne gołym okiem i bardzo bolesne, w większości wypadków wraca ona jednak na swoje miejsce. Sporadycznie rzepka może zablokować się poza stawem kolanowym. W jednym i drugim przypadku konieczna jest wizyta u lekarza i badanie USG/RTG, aby ocenić stopień uszkodzeń wewnętrznych w kolanie.
Ból kolan wynikający z przeciążenia
Do przeciążenia kolan dochodzi w wyniku intensywnego uprawiania sportu (dotyczy to nie tylko sportowców profesjonalnych, ale też amatorów, którzy nagle zaczynają intensywnie trenować), ciężkiej pracy fizycznej oraz długiego przyjmowania jednej pozycji (stania, klęczenia, kucania). Ból przeciążeniowy pojawia się również częściej u osób z nadwagą albo u kobiet w zaawansowanej ciąży.
Objawem przeciążenia kolana jest stan zapalny, który wywołuje ból nasilający się podczas chodzenia czy zginania kolana. Ograniczona jest także ruchomość i można odczuwać sztywność w stawie kolanowym.
Chociaż może się wydawać, że przeciążenie kolana nie jest zbyt poważną dolegliwością, to jednak nie można jej lekceważyć. Następstwem przeciążenia mogą być bowiem uszkodzenia takich struktur jak więzadła czy stawy lub zapalenie kaletki maziowej kolana.
Leczenie przeciążonych kolan na początku ma charakter zachowawczy – ograniczenie ruchu i przeciążeń, okłady i kompresy, ale po ustaniu stanu zapalnego warto włączyć fizjoterapię i kinezyterapię (ćwiczenia fizyczne). Dzięki temu będzie można wrócić do sportu czy aktywności rekreacyjnej.
Ból kolan o charakterze zwyrodnieniowym
Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych dotyczy dużego odsetka osób po 60. roku życia. W Polsce do tej pory nie zostały przeprowadzone szczegółowe badania, ale szacuje się, że na chorobę zwyrodnieniową stawów w naszym kraju cierpi ok. 2 miliony osób. Dotyczy to wszystkich stawów, ale najczęściej właśnie kolanowych, następnie biodrowych i stawów rąk.
Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych wiąże się z degeneracją i ubytkiem chrząstki stawowej. Ta degeneracja to m.in. rozmiękanie, włókienkowatość i owrzodzenia chrząstki. Patologiczne zmiany zauważalne są także w podchrzęstnej tkance kostnej.
Staw kolanowy objęty zmianami zwyrodnieniowymi w porównaniu do zdrowego stawu
Objawem choroby zwyrodnieniowej stawów jest ból, zwiększający się podczas ruchu oraz ucisku, ograniczenie ruchomości w stawie, trzeszczenie, a czasem także obrzęk. Charakterystycznym symptomem jest także uczucie sztywności w stawie po dłuższym siedzeniu, staniu lub po przebudzeniu. Z czasem mogą pojawić się też problemy z wyprostowaniem nogi w kolanie.
Leczenie obejmuje szereg działań: począwszy od edukacji, wdrożenia postępowania profilaktycznego, by zahamować/spowolnić procesy degradacyjne, przez rehabilitację: zabiegi fizykalne, kinezyterapię (ćwiczenia fizyczne), masaże, aż do leczenia farmakologicznego oraz operacyjnego.
Wśród zabiegów fizykalnych, najczęściej stosowanymi w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego, są: elektroterapia, laseroterapia, ultradźwięki, magnetoterapia, jono- i fonoforeza, krioterapia i leczenie ciepłem.
W warunkach domowych można także korzystać z zabiegów wibroterapii, czyli terapii wibracjami. Jak wynika z jednego z licznych badań, pojedyncza sesja wibracyjna przeprowadzona u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych zmniejszyła średnio o 28% natężenie bólu podczas wchodzenia na stopień, o 11% szybkość jego pokonywania oraz o 8% szybkość chodu. Ponadto wibroterapia może być skutecznym wsparciem w rehabilitacji i regeneracji kolan w przypadku różnego typu urazów.
Ból kolan a choroby reumatyczne
Kolejną niezwykle dokuczliwą i trudną do leczenia przyczyną przewlekłego, nawracającego bólu kolan są choroby reumatyczne: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) lub zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK). Ból spowodowany chorobami reumatycznymi ma charakter nawracający: pojawia się podczas zwykłej aktywności, można powiedzieć, że “bez przyczyny” (przeciążenia, zbyt długiego przyjmowania jednej pozycji itp.). Bardzo często towarzyszy mu obrzęk i zaczerwienienie kolana, a także uczucie sztywności.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa jest chorobą trudną do rozpoznania i występuje przede wszystkim u osób młodych, natomiast reumatoidalne zapalenie stawów najczęściej dotyka osoby między 30. a 50. rokiem życia,
Leczenie chorób reumatycznych opiera się w Polsce najczęściej na farmakoterapii. Osoby chore rzadziej sięgają się po rehabilitację, a szkoda, bo ta może przynieść długotrwałą poprawę i nie generuje efektów ubocznych. Do dyspozycji mamy wiele różnych metod fizykalnych, m.in. ultradźwięki, elektroterapię, krioterapię, hydroterapię, magnetoterapię. Badacze zaobserwowali także pozytywny wpływ zabiegów wibroterapii. Więcej piszemy o tym w artykule: Korzyści z wibroterapii u osób z Reumatoidalnym Zapaleniem Stawów. Z badań wynika, że aż 63% osób poddanych sesjom wibroterapii wskazało na ogólną poprawę stanu zdrowia oraz zmniejszenie ogólnego zmęczenia.
Ból kolan w nocy – co jest przyczyną?
Najbardziej niezrozumiałym rodzajem bólu kolana jest ból, który odczuwamy w nocy. Dlaczego kolano boli, skoro odpoczywa? Przyczyny bólu kolan podczas spoczynku, np. w nocy, w trakcie snu, mogą być różne. Bóle, które przez pacjentów określane są jako “nagłe” i “rozdzierające” mogą mieć podłoże w systemie nerwowym, np. ucisku korzeni nerwowych odchodzących od rdzenia kręgowego.
Z kolei bóle o mniejszym nasileniu, ale bardziej długotrwałe mogą być związane ze stanem zapalnym w obrębie stawu kolanowego. Czasem wynikają także z przeciążenia lub przetrenowania.
Ból kolan w nocy może także nasilać się przy chorobach reumatycznych. Wtedy najczęściej towarzyszy mu poranna sztywność stawów.
Podsumowanie
Jak widać – bez dokładnego wywiadu i badań obrazowych bardzo trudno jest jednoznacznie scharakteryzować przyczyny bólu kolan, dlatego zawsze należy udać się na konsultację lekarską lub do fizjoterapeuty. Różne schorzenia mają bardzo podobne objawy.
Mamy obecnie bardzo wiele dostępnych metod i sposobów radzenia sobie z bólem kolana, ale aby walczyć z nim skutecznie niezbędna jest odpowiednia diagnoza ortopedy. Pamiętaj, że interwencja chirurgiczna jest ostatecznością i zapytaj swojego lekarza o alternatywne sposoby leczenia.
Źródła:
- Trzaska T., Najczęstsze urazy stawu kolanowego, Medical Tribune 09/2014.
- Klimiuk P.A., Kuryliszyn-Moskal A., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Reumatologia pod red. Mariusza Puszczewicza, Warszawa 2016, s. 307-329.
- Salmon J, Rope J., Tillman M., Does acute whole-body vibration training improve the physical performance of people with knee osteoarthritis?, Journal of Strength and Conditioning Research 2012 26(11)/2983–2989
- Prioreschi A., Makda M., Tikly M., McVeigh J., In Patients with Established RA, Positive Effects of a Randomised Three Month WBV Therapy Intervention on Functional Ability, Bone Mineral Density and Fatigue Are Sustained for up to Six Months. PloS one 2016 DOI:10.1371/journal.pone.0153470
Źródło tekstu: https://www.wibroterapia.com/bol-kolana-rodzaje-bolu-i-leczenie/